Haszek z Waldsteina - hejtman v Klodsku (1437)
Roku 1437 hejtman v Kladsku
Mincovna Hrabství Klodského nenáleželo do nejvíce rozvinutých ve Slezku. Počátky mincování sahají do první poloviny XV století kdy Půta z Častolovic (1422-1434) razil haléře ( roku 1426) s vyobrazením na aversu monogram G a na reversu - českého lva.
V roce 1437 razil v mincovně Klodské české feniky (FENIGI CZESKIE) s podobiznou lva českého. Dalším vydavatelem mincí Klodských byl Jiří z Poděbrad (1454-1462), který razil české neniky - peníze (pieniądze) s vyobrazením lva jako dvoustranně ražené haléře představující monogram G i českého lva. Také syn Jiřího - Henryk I (1462-1498) razil mince (haléře) s tím samým vzorem.
Klodskou mincí raženou v roce 1513 byl haléř Oldřicha hraběte z Hardecku (1501 - 1534) (Halerz Ulryka hr. Hardecka (1501- 1534)).
Podle ciekawowści w/w Ulryk razil zlaté guldeny (bez data), zobrazující na hlavní straně podobu Panny Marie s Ježíšem na rukou na tle ohěň opsaným nápisem:
VLRICh GRAF.ZV:hARDEC a na odwrocie tarcza herbowa leżąca na krzyżu a w otoku napis: MONET.NOVA.AVRE.ZV.GLOCZ co w tłumaczeniu: Moneta nowa złota Kłodzka.
Za Ulryka byly také raženy mince ve stříbře.( 3 druhy) českých feniků
1512, haléře i feniky rakouské (jednostranné).
Jan z Hardecku (1525-1535)- haléře,
Jan z Pernštejnu (1537-1548)-dukáty, tolary o wartości 3-,2-,1-,1/2-,1/4-, 1/8-, groše i haléře,
Ernest Bavorský (1549-1560) - dukáty i tolary,
Jerzy Fryderyk z Hardecku (1613-1618) tolary (všechny mince jsou velmi vzácné),
Ferdinand II ( 1619-1637)
Ferdinand III( 1637-1647)
Leopold I ( 1657-1705)
Pernštejnové - význačný starobylý česko-moravský rod, který nám též zanechal mincovní památky. V 16. století Pernštejnové svým nemovitým majetkem a bohatstvím předčili i jihočeské Rožmberky. Velká panství měli jak v Čechách, tak i na Moravě a ve Slezsku. Jan z Pernštejna (1475-1548), pro své velké bohatství nazývaný "Bohatý", získal v roce 1537 jako zástavu od českého krále Ferdinanda I. (1526-1564) Hrabství kladské (Grafschaft Glatz). Zde využil mincovního oprávnění svých předchůdců, pánů z Častolovic, pánů z Kunštátu a Poděbrad a hrabat z Hardeku a se svolením českého krále Ferdinanda I. začal v kladské mincovně v roce 1540 razit své vlastní mince: jednodukáty, tolary a jejich násobky dvou a třítolary. Jejich díly půl a čtvrttolary, groše (1/8 tolaru?) a také minci drobnou. Obrazově jsou tyto mince, až na minci drobnou, téhož provedení. Na lícní straně mají dva znaky: pernštejnský (černou zubří hlavu s protaženou houžví v nozdrách ve zlatém poli) a kladský (dvě šikmá prohnutá zlatá břevna v červeném poli) a kolem opis: IOHAN+BARO+A+BERNSTEIN +IN+HELF+ (Jan svobodný pán z Pernštejna na Helfštejně). Na rubu je český lev, dokazující příslušnost Hrabství kladského k České koruně a kolem opis ve zkratkách, u dukátů MONE.AVRE.COMITAT.GLACENS. (mince zlatá Hrabství kladského). U mincí stříbrných se rubní opis liší a zní: MONE+NO+ COMITATVS+GLACENS+ (mince nová Hrabství kladského).
Jan z Pernštejna za svého života zastával postupně vysoké hodnosti v zemích Koruny české a těšil se značné oblibě u českého krále, později císaře Ferdinanda I. Zemřel 8. září 1548 a z téhož roku známe ještě jeho tolar, ražený razidlem z roku 1544 s upraveným letopočtem. Na svých panstvích neměl Jan z Pernštejna možnost těžit zlatou a stříbrnou rudu a tak si musel mincovní materiál opatřovat nákupem a často jej i přeplácet. Jeho mince nebyly proto raženy ve velkém množství, ražba nebyla prováděna za účelem zisku. Byly to takzvané mince reprezentační, ražené ke zvýšení lesku rodu a pověsti zámožného renesančního kavalíra. Všechny ražby Jana z Pernštejna jsou proto velmi vzácné a v některých případech i unikátní. Mezi dnešními sběrateli se tyto mince téměř nevyskytují. Setkáváme se s nimi jen ve velkých katalogizovaných sbírkách, např. ve sbírce Donebauera , Montenuovo, Bergera, Windischgrätze, Horského aj. Všechny tyto sbírky byly tvořeny v druhé polovině minulého století, kdy vzhledem k malému počtu sběratelů bylo snadnější mince získat. Dnes marně prohlížíme záplavu zahraničních aukčních katalogů z celého světa, u nich po Pernštejnech není ani památky. Sběratele bych chtěl upozornit, že zahraniční katalogy i příslušná literatura uvádí pernštejnské mince podle původu jako Hrabství kladské - Grafschaft Glatz, nebo jen Glatz. Jednotlivé kusy pernštejnských mincí byly jako reprezentační dary roztroušeny po celé Evropě a pokud se nedostaly do tavícího kelímku, setkáváme se s nimi většinou jen ve velkých státních sbírkách. Rod pernštejnský vymřel po meči v roce 1631.
Některé z bývalých pernštejnských majetků v Čechách a na Moravě: Pardubice, Žamberk, Potštejn, Kostelec nad Orlicí, Litomyšl, Rychnov, Lanškroun, Pernštejn, Plumlov, Prostějov, Tovačov, Lipník, Hranice a mnoho dalších menších panství.
Literatura: J. Leitzmann str. 32, Milmer a Neumann, Donebauer, Friedensburg und Seger, B. Skrbek, Nechanický a Šafář str. 30-37, J. Malý str. 606-608, OSN díl
Jan svobodný pán z Pernštejna se narodil v roce 1475 a zemřel 8. září 1548 v Gruschbachu v Kladsku a byl pohřben v kostele v Doubravníku u Pernštejna na Moravě. Manželka: Kateřina Kostková z Postupic.
minc.: Kladsko (Glatz), mincmistr a rytec neznámí
Líc: V perličkovém kruhu dva štíty oddělené rostlinným motivem, jeden se znakem pernštejnským (černá zubří hlava s protaženou houžví v nozdrách ve zlatém poli), druhý se znakem Kladska (dvě prohnutá šikmá břevna), kolem opis: IOHAN+BARO+A+BERNSTEIN+IN+HELF+ (Johannes Baro a Bernstein in Helfenstein - Jan svobodný pán z Pernštejna na Helfštejně).
Rub: V perličkovém kruhu kráčející český lev zleva, kolem opis: MONE+NO+COMITATVS+GLACENS+1541+ (Moneta Nova Comitatus Glacensis - mince nová Hrabství kladského).
Hrana: hladká, stříbro, 28.66 g, 41.8 mm, neznačeno, RR.
Cit.: Madaí 1695, Díc 2971, Ďo 3642, Mont 2781, Reí 5062, Wel II/6965, FS 2811, Rai 11519 olovo, ZK 11986, Cha 1/726, Cahn 73/1014, 1015, LG II/1161
minc.: dtto
Líc i rub týž, nepatrné odchylky v kresbě znaku a lva.
Hrana: hladká, stříbro, 28.7 g, 40 mm, neznačeno, RR.
Cit.: Madai 1695, Do 3644, FS 2815, ZK 11987, Unger 3781, Helb. 17. 10. 1900/1520, Ho 5473, Wil 8285 st., WDG 821, Cha 3/1154, Rei 5054
minc.: Kladsko (Glatz)
Líc i rub jako u tolaru 1541.
Stříbro, 3.01 g, 25.6 mm, neznačeno, stopa, slabě pozlaceno.
Cit.: Appel III/1149, Miinze, Wel 6966, Miinze, Do 3643, l2krejcar-groš, FS 2813, 1/8 tolaru, Wdg 822, l2krejcar, Erb 12731, 1/8 tolaru, Hbg 10. XII. 1917/3193, 1/8 tolaru, Ca 77/594, 1/8 tolaru, Cha 3/1155, 1/8 tolaru, NŠ č. 50 groš
Líc i rub jako předešlý, jen na rubu: GLACEN (bez S).
Stříbro, 2.55 g, 26 mm, dirka.
minc.: Kladsko
Líc: Ozdobný štítek s pernštejnským znakem - zubří hlava, kolem písmena: .
I. .B. A. .B = Johann Baro a Bernstein.
Rub: Korunovaný český lev zleva s písmenem G mezi předními tlapami. G = Glatz - Glacium.
Stříbro špatné jakosti (téměř měď), 0.308 g, 11 mm, RR. (ze sbírky R. Kliera).
Cit.: FS 2802 tab. 33, SJ tab. XXXIV č. 10, Do 3647, Wdg 823, Skrbek str. 5-7, tab. 1/8, NŠ 53, Moravské muzeum v Brně
O mincovních poměrech ve středověké Evropě v XIV-XVI století píše se v "Historii Śląska" pod red.K.Maleczyńskiego wyd.Wrocław z 1961 r.
Hlavním oběživem byl groš český, polský i míšeňský.
Ve větších obchoních transakcích byly užívané:
české hřivny,
florény italské,
rýnské zlaté,
dukáty uherské,
Slezské mince z části také i Kladské.
Zápisy pocházejí s knihy městské Klodska z let 1499-1526 odrážející různorodost používání peněz v výměnném obrocie.
System monetarny w XVI w ( rok 1547) monet czeskich wyglądał nastepująco:
1 grosz czeski= 3 krajcary=7 białych pieniędzy=14 małych pieniędzy tzn. 1 białypieniądz = 2 małe pieniadze.
1 grosz praski= 9 białych pieniędzy= 18 małych pieniędzy.
W 1546 roku w system wartości nominalnej na Śląsku był nastepujący:
1 grosz śląski=7 białych denarów=14 halerzy,
nieco później 1 grosz śląski =12 halerzy=2 krajcary.
W 1573 roku 1 talar śląski=24 grosze czeskie, zwane cesarskim=36 groszy śląskich= 72 krajcary.
Z tego wynika iż 1 grosz czeski = 1,5 grosza śląskiego.
Do wyzszych nominałów od białych i małych pieniędzy oraz halerzy należały: grosze praskie, grosze, 2-krajcarówka, półgrosz,krajcar,kortling=4 fenigom,zweier= 2 fenigi,dreier=3 fenigi, pólkrajcar, 6-cio halerzówka.
Dla ciekawości moge przytoczyć: że za 54 białe grosze czeskie=81 groszy śląskich w 1573 roku = 2 i 1/4 talara można było kupić na Śląsku wieprza lub 2 beczki piwa ( 1 beczka= 140 litrów)
Ale skompikowane???
dnośnie stosowania i wydawania monet na ziemaich śląskich
było wykopalisko z 1928 roku w miejscowości Gołostowice, gmina Kondratów dawne woj.legnickie.Znależiono garnek który zawierał ok.9000 monet srebrnych , zakopanych po 1513 roku. A wśrod nich były: jagielońskie półgrosze koronne,czeskie grosze praskie i małe pieniądze Władyslawa II ( 1471-1516) oraz duza ilość halerzy śląskich. I tu cała gama halerzy z ziemi śląskiej. Halerze bolkowskie,brzeskie,cieszyńskie,głogowskie,jaworskie,
kłodzkie,kozuchowskie,legnickie,namysłowskie,nyskie,oleśnickie,szprotawskie,wolowskie,ząbkowickie,ziębickie.
Jaka obfitość tych monet???
Występowanie monet z bardzo dawnych czasów na terenie Ślaska a także w Kłodzku stwierdzono podczas pewnego znaleziska odkrytego podczas rozbiórki kamienicy na ulicy Łukasińskiego nr 18 w roku 1981. Odkryto tam pod parapetem ukryte 16 monet srebrnych ( w tym 5 silnie uszkodzonych). Był to zbiór ( ale czy pełny?) monet śląskich wczesno - średniowiecznych wybitych w mennicach Śląska Piastowskiego w XI-XIII w. Monety różne od denara wybitego w 2 poł. XI w ( przez Bolesława Śmiałego we Wrocławiu- prawdopodobnie najstarsza polska mennica?), Okazuje się że był on drugim władcą Polski , który bił monety po Bolesławie Chrobrym.To B.Chrobry założył 1-szą mennicę na Śląsku.
Po odkrytym denarze B.Śmiałego były jeszcze denary srebrne, bite jednostronnie, nazywane BRAKTEATAMI. Słowo zapożyczone od chyba łacińskiego> bracteati< z powodu cienkości i łamliwości. Po reformie monetarnej wprowadzonej przez Bolesława Wysokiego ( 1163-1201) na Śląsku ( gdzie zaczęto bić brakteaty ) w XIII wieku.
Ciekawość tu jest taka że skarb odkryty był w kamienicy przebudowywanej w XX wieku. Być może były to numizmatyki prywatne ukryte podczas wojny w 1945 roku. i jeszcze jedna ciekawostka - brakteaty zakończono bić w 1290 roku.
Dla oceny wagi odkrycia ( skarb jednak bezcenny) denar ważył 0,805 g, a brakteaty od 0,113 g - 0,199 g. W tym były tzw brateaty duże o wadze 0,423 g - 0,570 g srebra.
Prawdopodobnie skarb ten jest teraz w Muzeum Numizmatycznym we Wrocławiu.
Wracam jeszcze do sytemu monetarnego występującego w latach dawnych.Otóż król Kazimierz Wielki ( 1333-1370 zdając sobie sprawę z małych szans na koalicję krzyżacko-luksemburską podjął w 1335 rozmowy z królem czeskim. Układ w Trenczynie powodował zrzeczenie się praw do tronu polskiego przez Jana Luksemburskiego. Uklad ratyfikowano w Krakowie w 1339 r a natomiast w Wyszegradzie ( w 1335)
Kazimierz Wielki zobowiązał się dodatkowo zapłacić Janowi Luksemburskiemu 20 tysięcy kop groszy praskich za ryzygnację praw do tronu polskiego.
I tu pieniądze były liczone tak: Liczono je na grzywny. Polska grzywna to 48 groszy. Praska grzywna ( nazywana ciężką) to 64 grosze . Kopa równa była 60 groszom.
Za jedna grzywnę ciężką dla porównania można było mieć przez 1 rok dobre utrzymanie.
Panování rodu Poděbradů traval v Klodsku 40 let. Po smrti
księcia Hebryka Starszego (+1498) prodali jeho synové Hrabství Klodské roku 1501 rakouskému hraběti Ulrichowi von Hardeck za 70 000 guldenů. Po něm panoval jeho bratr Johann von Hardech, ktěrý z kolei prodal roku 1534 královi Ferdinandovi I. Dne 29.08.1534 ve shodě tehdějších stanov potvrdil koupi speciálním dokumentem.
Avšak o dziwo neměl peníze na výkup. Zastavil tedy veškerá práva k tomu na ražení mincí novému věřiteli Johannowi von Perstein za 83464 guldenů na 6 let, s právem vykoupení za 113464 guldenů.
V letech 1540-1546 Perstein přikazoval razit mince Klodské, na kterých se objevuje delikátně udělaný profil poprsí hraběcího ve stylu renesančním.
Do roku 1567 Habsburkové próbujac odebrali šlechtické právo na ražbu mincí, chtěli potvrdit se jako majitélé Hrabství.
GLATZ:
Kolega wczoraj wykopał skrytkę koło Krosnowic. Było tam wiele przedmiotów codzennego użytku (monety, zastawa stołowa, szczotki itp.), ale jedna z monet nas ciekawi. Widnieje na niej data 1609 i najprawdopodobniej herb Kłodzka. Więc moje pytanie brzmi:
Zakładając, że to moneta bita w Kłodzka to co to może być ?? Halerz ?
Jak będe miał fotki to zamieszcze je na forum.
Jestes szczęściarz a wiesz że musisz zgłosić?
Jak zamieścisz foto najlepiej powiększone to Ci to odczytam- trochę fotek różnych monet mam , ale na papierze!
pozdrawiam
oscar
Pardon tzn kolega jest szcęściarzem!
oscar
Dość ciekawy to temat moneta z 1609 roku sprawdzam i mam mętlik.Powiedz co jest na rewersie skoro na awersie jest herb Kłodzka ?
Przedstaw obie strony monety. Szukam i mnie to zastanawia? Może dojdę do celu???
oscar
W 1901 roku w Kłodzku znaleziono skarb 1 moneta złota i 50 srebrnych z lat 1520-1630.
Czy ta moneta z 1609 r.jest srebrna?
W Raszkowie( 21.04.1882 r) odkopano skarb skladający się 1031 monet,
w tym 61 dukatów z lat 1588-1635 ułożonych w rolkę owiniętą w płótno oraz 970 monet srebrnych różnej wielkości głównie austriackich, oraz biskupich i miejskich.
Jeśli Krosnowice mają takie skarby to niech Twój koleg dalej szuka moze jest więcej. Sądzę że MZK wyjaśni pochodzenie bo mają sporo monet i to skatalogowanych.
Ale trza się ujawnić?
Może ktoś jeszcze z szukaczy znajdzie coś. Pewne jest 10 % znależniego.
Aktualnie w opisach nie mam monet z wyraźnym zaznazceniem 1609 r.
oscar
Witam
A teraz o pieniądzu o nazwie KRAJCAR.
W 1271 roku w Tyrolu wybito srebrne monety. Na ich awersie był krzyż
( Kreuz) a więc szybko nadano im nazwę kreutzerów.
Nowe monety przez Śląsk dotarły do Polski, gdzie nazwę przekręcano.
Początkowo nazywano krucierzami albo kwartalnikami a potem krajcarami lunm grajcarami.
Kurs krajcara to 1/60 florena = 1/2 polskiego grosza. W Polsce nazywano je pół groszami.
Z mennic zniknęły za panowania Zygmunta III.Ale ostatnim bijącym te monety był Zygmunt August choć w obiegu były one dalej.
Wazowie nie mogąc uzyskać aprobaty w Sejmie bili je na Sląsku.
Po Potopie Szwedzkim krajcary- półgrosze wyszły z obiegu. Zniknęły też półtoraki ( monety o nominale 3 oznaczające ich wartość w krajvarach).Dopiero w 1857 r zreformowano walutę tak, że krajcar z 1/60 stał się 1/100 florena.Ostatecznie krajcary wycofano w 1892 roku.
oscar